Ο ΚΗΠΟΣ ΤΗΣ ΓΕΘΣΗΜΑΝΗΣ

Ο Κήπος της Γεθσημανής εκεί που προσευχήθηκε για τελευταία φορά ο Ιησούς. 

Δύο χιλιόμετρα, περίπου, ανατολικά απ’ τα τείχη της Ιερουσαλήμ, στους πρόποδες του Όρους των Ελαιών, βρίσκεται ο Κήπος της Γεθσημανής. Στα χρόνια του Ιησού ήταν ένας κήπος (περιβόλι) με ελιές, συκιές και ροδιές. Εκεί υπήρχε ελαιοτριβείο όπου έλιωναν τις ελιές κι έβγαζαν λάδι.

Ο κήπος της Γεθσημανή (και όχι “Γεσθημανή”, όπως έχει επικρατήσει να λέγεται από τον πολύ κόσμο) μνημονεύεται από τους ευαγγελιστές Ματθαίο και Μάρκο ως το μέρος της τελευταίας προσευχής του Ιησού, εκεί όπου ο Ιούδας θα του έδινε το φιλί της προδοσίας, πριν παραδώσει τον Ιησού στους Ρωμαίους στρατιώτες.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα τριετούς έρευνας επιστημόνων του Εθνικού Ερευνητικού Συμβουλίου της Ιταλίας σε συνεργασία με ιταλικά πανεπιστήμια, στον κήπο της Γεθσημανή εξακολουθούν να διατηρούνται ελαιόδεντρα με ρίζες στα χρόνια του Ιησού.

Γενικά, τα ελαιόδεντρα έχουν την ικανότητα να αναπτύσσονται ακόμη και αφού κοπούν ή καούν. Όταν, λοιπόν, την περίοδο των Σταυροφοριών ανακατασκευάστηκαν οι εκκλησίες των Αγίων Τόπων, μεταξύ αυτών ανακαινίστηκε και ο ρωμαιοκαθολικός ναός, αλλά και ο περίφημο κήπος, όπου  ο Ιησούς προσευχήθηκε για τελευταία φορά και συνελήφθη από τους Ρωμαίους στρατιώτες.

Βάσει των τριετών ερευνών στα δέντρα του κήπου της Γεθσημανή, διαπιστώθηκε ότι εκεί βρίσκονται τα οκτώ παλαιότερα πλατύφυλλα δέντρα του κόσμου, τα οποία χρονολογούνται από τα έτη 1092, 1166 και 1198. Βέβαια, όπως διαπιστώνει κανείς, κόμη και το παλαιότερο από αυτά φύτρωσε περισσότερα από 1000 χρόνια μετά το σταυρικό θάνατο του Ιησού. Ωστόσο, οι έρευνες έδειξαν ότι τα οκτώ αυτά δέντρα είχαν παρόμοιο γενετικό προφίλ, δηλαδή προήλθαν από το ίδιο, παλιότερο από αυτά ελαιόδεντρο. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι Ρωμαίοι το 70 μ. Χ., κατέστρεψαν συθέμελα τη πόλη και όλα τα δέντρα που βρίσκονταν κοντά σε αυτήν. 

Το γεγονός ότι προτιμήθηκε η αναπαραγωγή ενός συγκεκριμένου ελαιόδεντρου από τα πολλά που θα υπήρχαν στον κήπο εκείνη την εποχή, υποψιάζει τους ερευνητές, ότι θα πρέπει να επρόκειτο για κάποιο σημαντικό δέντρο με ιδιαίτερη συμβολική σημασία. Φυσικά, το αρχικό δέντρο δεν μπορεί να βρεθεί κι έτσι το σενάριο αυτό παραμένει στη σφαίρα του υποθετικού.
Πάντως, είναι γεγονός ότι τα οκτώ αυτά ελαιόδεντρα του κήπου της Γεθσημανή βρέθηκαν σε άριστη κατάσταση, ενώ διαπιστώθηκε ότι το χώμα μάλλον εμποδίζει τα έντομα και τον πολλαπλασιασμό των βακτηρίων. “Πρόκειται για ένα μικρό θαύμα” σημείωσε ο Αντόνιο Τσιμάτο, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.

Ο Ιησούς πήγαινε συχνά με τους μαθητές Του στον κήπο για να προσευχηθεί. Όλοι γνώριζαν αυτό το όμορφο μέρος. Μετά το μυστικό δείπνο ο Ιησούς και οι μαθητές του διαβαίνουν το χείμαρρο των Κέδρων με τα κόκκινα νερά απ’ τις θυσίες των ζώων, και έρχονται όπως συνήθιζαν στον τόπο με τις αρχαίες ελιές που λεγόταν Γεθσημανή, και στα εβραϊκά σημαίνει ελαιοτριβείο. Πλησίαζε πλέον η ώρα της εξουσίας του σκότους (Λουκ. 22, 53). Ο Ιησούς παραλαμβάνει τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη και απομακρύνεται απ’ τους υπόλοιπους σε απόσταση βολής λίθου. 

Αρχίζει να ταράζεται και να αδημονεί. «Περίλυπός εστιν η ψυχή μου έως θανάτου· μείνατε ώδε και γρηγορείτε μετ’ εμού», λέγει τους τρεις μαθητές. «Και προελθών μικρόν έπεσεν επί πρόσωπον αυτού προσευχόμενος». Την ώρα της δοκιμασίας εκείνο που εκφράζει την ψυχική του κατάσταση είναι μια φράση από τους ψαλμούς του Δαυίδ. Με την φράση αυτή είναι σαν να συνδέεται με τον αρχέγονο πόνο του ανθρώπου. 

 Η βαθιά αυτή αίσθηση εκφράζεται καθαρότερα με κάτι που έχει ήδη ειπωθεί στις γραφές και ο Ιησούς επαναλαμβάνει, ακριβώς για να δώσει το βάθος της αίσθησης της οδύνης που τον διακατέχει. Δεν είναι μια δική του σκέψη που έρχεται εκείνη τη στιγμή στα χείλη, ένας στεναγμός  μόνο για την δοκιμασία που υφίσταται, αλλά μια απόκριση από τα βάθη των αιώνων, ζυμωμένη με την συνείδηση ενός ολόκληρου λαού: «΄Ινα τι περίλυπος ει, ψυχή, και ίνα τι συνταράσσεις με;» (Ψαλμ. 41,6).  

Μέσα στην ατέλειωτη νύχτα στη Γεθσημανή ο Υιός του ανθρώπου καλείται να επωμισθεί μόνος εκείνος τις ανομίες ολόκληρης της ανθρωπότητας, και να φανερώσει την αγάπη του Θεού και Πατρός. «Πάτερ μου, ει δυνατόν εστι, παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο· πλην ουχ ως εγώ θέλω, αλλ’ ως συ». Ρήση που απηχεί τον ψαλμό του Δαυίδ (39,7-9), «Θυσίαν και προσφοράν ουκ ηθέλησας, σώμα δε κατηρτίσω μοι· ολοκαυτώματα και περί αμαρτίας ουκ ευδόκησας· τότε είπον· ιδού ήκω, εν κεφαλίδι βιβλίου γέγραπται περί εμού, του ποιήσαι ο Θεός το θέλημά σου». Είναι η ώρα που σιγά πάσα σαρξ βροτεία. 

Τι άλλο μπορεί να είναι το θέλημα του Θεού παρά η γένεση της αγάπης στον κόσμο; Το «γενηθήτω το θέλημα σου» παραπέμπει σε μια γένεση, και όχι σε μια αναγκαστική υπακοή δούλου προς αφέντη. Και η γένεση αυτή δεν μπορεί παρά να είναι η γένεση της αγάπης. Αν λογαριάσουμε τη στάση του Ιησού ως συμπεριφορά ενός υπάκουου υιού ή ενός πάσχοντος δούλου, φοβάμαι πως πολύ απέχουμε από την οδύνη και την αγωνία της Γεθσημανής. Πώς μπορεί ο Θεός, ο οποίος αγάπη εστί, να επιθυμεί τον θάνατο του Υιού του ως απόρροια κάποιας νοσηρής έξης προς τον θάνατο; Ο Ιησούς δέχεται να πεθάνει. Όχι όμως από κάποια σκοτεινή βούληση του Πατρός, αλλά για να αλλάξει ο ρους της ζωής των ανθρώπων, για να γνωρίσει ο άνθρωπος την αλήθεια και να ζήσει. Αν υπάκουε τυφλά σε κάποια θεία εντολή, ο θάνατός του θα προερχόταν όχι από τους ανθρώπους, αλλά από τον Θεό. ΄Ομως ο λόγος του Ησαΐα (53,4) δίνει την απάντηση: «Ούτος τας  αμαρτίας ημών φέρει και περί ημών οδυνάται, και ημείς δε ελογισάμεθα αυτόν είναι εν πόνω και εν πληγή υπό Θεού και εν κακώσει». (Εκείνος φορτώθηκε τις αμαρτίες μας και για μας πονά, ενώ εμείς νομίσαμε ότι ήταν πληγές και κακοπάθειες που τον βρήκαν απ’ τον Θεό). 

Ο Ησαϊας αποκαλύπτει ότι ο θάνατος του Ιησού είναι από αγάπη και πόνο για τον άνθρωπο. Ο Χριστός υπακούοντας στο θέλημα του Πατρός ουσιαστικά υπακούει στο θέλημα της αγάπης, για να θριαμβεύσει η αληθινή ζωή. «Ημείς οίδαμεν ότι μεταβεβήκαμεν εκ του θανάτου εις την ζωήν, ότι αγαπώμεν τους αδελφούς∙ ο μη αγαπών μένει εν τω θανάτω. Πας ο μισών τον αδελφόν αυτού ανθρωποκτόνος εστίν, και οίδατε ότι πας ανθρωποκτόνος ουκ έχει ζωήν αιώνιον εν αυτώ μένουσαν» (Α΄ Ιωαν. 3, 14-15). Και για να συμβεί τούτο σε όλο το πλήρωμα του απερινόητου βάθους του, που καμιά ανθρώπινη λαλιά, καμιά γλώσσα δεν μπορεί να περιγράψει, ο Υιός αγαπάει άχρι θανάτου, ως τέλειος Θεός, όπως ο Πατέρας. 
Το να μην αγαπά κανείς τον αδελφό του δεν διαφέρει από να τον φονεύει. Η άρνηση του άλλου τείνει προς την αποπομπή και τον φόνο. Ο Ιησούς δίνει τη ζωή του για να εξέλθει ο άνθρωπος από την κατάσταση της άρνησης και απόρριψης του πλησίον, και να βγει από το φαύλο κύκλο που δεν οδηγεί παρά στο φόνο και στο θάνατο. Στον κήπο της Γεθσημανής ολοκληρώνεται η δωρεά της αγάπης που υπερέχει πάσης γνώσεως. Η αγάπη ως δωρεά του Πατρός δια του Ιησού Χριστού. 

Μετά από τους πειρασμούς στην έρημο ο σατανάς επανεμφανίζεται στο όρος των ελαιών ως λογισμός λιποψυχίας. Ο Ιησούς καλείται να αντιμετωπίσει τον πειρασμό και μάλιστα μπροστά στο ποτήριο του μαρτυρίου. Είναι η σύγκρουση με τις αρχές και τις εξουσίες, με τις δυνάμεις του σκότους εν τοις επουρανίοις, που διαφεντεύουν τούτο τον κόσμο. Αλλά δεν είναι μια σύγκρουση όπως θα την φανταζόμασταν, μια πάλη για το ποιος θα υπερισχύσει. Είναι η απόλυτη αδυναμία απέναντι στην απόλυτη δύναμη της εξουσίας. Και οι αρχές και οι εξουσίες ηττώνται, εκεί που ήταν βέβαιες ότι με την Σταύρωση του Δικαίου θριάμβευαν και απαλλάσσονταν απ’ αυτόν. Η κοσμική ισχύς ηττάται απ’ εκείνον που παραιτείται κάθε επίγειας ισχύος και εξουσίας. 
Τρεις φορές ο Ιησούς επιστρέφει στο σημείο που περίμεναν οι τρεις μαθητές του, και τρεις φορές τους βρίσκει να κοιμούνται. Και λέγει στον Πέτρο: «Ούτως ουκ ισχύσατε μίαν ώραν γρηγορήσαι μετ’ εμού;». Δεν είναι μόνο οι μαθητές που κοιμούνται, ολόκληρη η ανθρωπότητα είναι βυθισμένη στον ύπνο, και δεν υπάρχει κανένας Προφήτης για να την αφυπνίσει. Γι’ αυτό και ο Χριστός αγωνιά μέσα στον καθένα μας. Κανένας άνθρωπος δεν θα μπορούσε να αντέξει το μέγεθος της αγωνίας και της μοναξιάς του.  «Γρηγορείτε και προσεύχεσθε, ίνα μη εισέλθητε εις πειρασμόν. Το μεν πνεύμα πρόθυμον, η δε σαρξ ασθενής». ΄Εξω από την προσευχή και την εγρήγορση το κάθε βήμα είναι αβέβαιο, η κάθε στιγμή ανασφαλής. Η προσευχή, πέρα απ’ όλα τα φωνήματα, πέραν των φθόγγων, είναι στις πτυχές μιας σιγής που δεν γνωρίζουν μεταξύ τους οι άνθρωποι. Είναι η βαθιά εκείνη αναπνοή όπου περιέχεται η έσχατη επιθυμία του ανθρώπου να ενωθεί με τον Θεό Λόγο. Είναι το «γένοιτό μοι κατά το ρήμα σου» (Λουκ. 1, 38). 

«Και γενόμενος εν αγωνία εκτενέστερον προσηύχετο. Εγένετο δε ο ιδρώς αυτού ωσεί θρόμβοι αίματος καταβαίνοντες επί την γην» (Λουκ. 22,44). Από πού ξεκινά η ανείπωτη αγωνία του; Είναι ωσάν όλο το κακό που κυβερνά τον κόσμο να  ξεσπά επάνω του. Οι κολαφισμοί, τα ραπίσματα, οι εμπτυσμοί, το αγκάθινο στεφάνι και το φραγγέλιο, η σταύρωση, το όξος και η χολή στα χείλη, ο πνιγμός της αναπνοής, το τάνυσμα του σώματος, η αφόρητη δίψα, το άλγος όλων των μελών. Είναι ο Χριστός στην πιο ανθρώπινη στιγμή του, όπου το μέγεθος της ανθρωπότητάς του το μετρά η ίδια η αγωνία του. Ο Ιησούς εκείνη την ώρα δεν αντιπροσωπεύει την ανθρωπότητα, αλλά είναι η ανθρωπότητα. Η γεύση της οδύνης του Χριστού στη Γεθσημανή, που περιλαμβάνει την οδύνη όλης της ανθρωπότητας, διαρρηγνύει τα όρια της ατομικότητας. 
Η νύχτα της Γεθσημανής σηματοδοτεί την οριστική νίκη επί της ειδωλολατρίας, της ροπής των ανθρώπων να λατρεύουν είδωλα, να θυσιάζουν και να  θυσιάζονται γι’ αυτά. Εδώ τον λόγο έχει η αγάπη. «Μείζονα ταύτης αγάπη ουδείς έχει, ίνα τις την ψυχήν αυτού θη υπέρ των φίλων αυτού» (Ιωαν. 15,13). Ο Ιησούς πεθαίνει για να ζήσει ο άνθρωπος. Στάση που στρέφεται ολοκληρωτικά προς τη ζωή και τον πλησίον. Ο θρίαμβος της ζωής που δεν έχει καμιά σχέση με το θάνατο. 

«΄Οτε ήμην μετ’ αυτών εν τω κόσμω, εγώ ετήρουν αυτούς εν τω ονόματί σου∙ ούς δέδωκάς μοι εφύλαξα, και ουδείς εξ αυτών απώλετο ει μη ο υιός της απωλείας, ίνα η γραφή πληρωθή. Νυν δε προς σε έρχομαι, και ταύτα λαλώ εν τω κόσμω ίνα έχωσι την χαράν την εμήν πεπληρωμένην εν αυτοίς» (΄Όταν ήμουν μαζί τους στον κόσμο, τους φύλαξα με τη δύναμη του ονόματός σου, και κανείς τους δεν χάθηκε παρά μόνο ο υιός της απωλείας, για να εκπληρωθούν οι γραφές. Τώρα έρχομαι προς εσένα, και λέγω αυτά ενώ είμαι ακόμη στον κόσμο για να έχουν τη δική μου χαρά μέσα τους σε όλη την πληρότητά της), λέγει στην τελευταία, πριν από την παράδοση στους γραμματείς και Φαρισαίους, προσευχή του (Ιωαν. 17, 13). Η πληρότητα της χαράς του Ιησού, την οποία μαρτυρεί μέσα στον κόσμο και στην ιστορία, είναι η διάβαση προς τον Πατέρα, που μέσω του δικού του μαρτυρίου είναι πλέον δυνατή.